OS EVENTOS CONSUETUDINARIOSQUE ACONTECEN NA RÚA

O Neolítico non estaba tan lonxe:

Vivir Vilamarín

Experiencia dunha das organizadoras

Ar Salgada. Produtora

Contacto: a.salgada@outlook.es

Xa que vivo nunha cidade, non podo considerarme bandeirante da reivindicación do rural galego. Pode salvarme que vivín ata  os catro anos nunha aldea e que agora vivo en Ourense que segue a ser unha aldea un pouco máis grande, pero non é o mesmo. E sen saber desplumar un capón, sen recoñecer nunha horta antes de florecer que planta é a do tomate e cal é a que vai dar pementos; é dicir sen ter sido nunca unha activista das novas ruralidades, deixeime enredar para ser co-productora de Vivir Vilamarín (VV). VV 2016 foi un evento dun día de duración que levou cine, música e poesía a unha minúscula aldea a catorce quilómetros de Ourense. E se me deixei enredar nisto foi contaxiada polo entusiasmo de catro seres marabillosos. Estes catro seres intrépidos son un par de pedagogos guitarristas (un bluesman e un rockeiro), e un par de arquitectos pensadores (un teórico e un pragmático). Os catro todos moi serios, querían divertirse. E todos agás un, como adoita a ocorrer nas aldeas, eran familia de sangue.

O referido evento discorreu o sábado 6 de agosto do presente ano, na casa dos nosos avós. Arranxáronse dous escenarios na aira da casa e unha sala de proxección no curral. Tamén improvisamos unha cantina na que fora a cociña da miña avoa Alicia.

Empezou coa introdución dun taller que fomentaba a xestión das dinámicas culturais, levado a cabo por un grupo humano máxico que é a colonia de artistas Espacio Matrioska residentes nunha aldea de Xinzo de Limia. Logo proxectouse o fermosísimo documental do portugués Jorge Pelicano “Pare, escute, olhe” que trata o despoboamento do rural en Portugal. Visionouse a (logo posteriormente moi premiada) curtametraxe “As vacas de Wisconsin” da viguesa Sara Traba e a longametraxe “9 ondas” do ítalogalego Simone Saibene. A hora do vermú foi amenizada pola banda local “Porcas Bravas”. A media tarde Manolo Carballo deu un concertazo de bluegrass co seu banjo á sombra dun cabaceiro. E á noitiña, na aira recitaron os poetas Silvia Penas, Ana Cibeira, Claudio Pato e Olalla Cociña. A xornada rematou con dous concertos. Primeiro, o colosal Afonso Dorido que todo co seu formato "Homen em catarse". E  o peche, chegando á medianoite, fixérono a tremenda parella de artistas que son “Cinta Adhesiva” coa súa poesía acompañada de música nun concerto tan fermoso coma o son as persoas que componen este dúo.

A inesperada implicación dos veciños da nosa aldea, tanto nos preparativos das semanas previas coma no propio día, foi de tal intensidade e magnitude que aínda hoxe segue a conmovernos ós organizadores no recordo. Todos asistimos con incredulidade e sorpresa ás infinitas mostras de solidariedade e xenerosidade dos veciños da aldea. Evidenciándose así, a estreiteza das nosas miras de individuos urbanizados. Resalto aquí a xenerosidade de Paco, non só polo préstamo de case tódalas ferramentas para a limpeza da casa, da cesión de electricidade a través dunha prolongación que cruzaba a estrada e das leccións de técnica e seguridade no uso da desbrozadora. Esta xenerosidade, volvéusenos impagable cando se ofreceu a acompañarnos á vila de negocios e servizos máis próxima: A Barrela. El adiantouse como garante cando fixemos o trato para o aluguer do xerador eléctrico, e insistiu en que respondería de nós no caso de incumprimento. Os organizadores estabamos desbordados polos repetidos actos de delicadeza que se sucederon durante os preparativos. Aínda hoxe teño fixada unha imaxe da Pepita. Estaba abrindo a luz do día ás sete da mañá, e a figura dunha muller sostendo unha bandexa de roscón en cada man camiñaba en adestrado equilibrio cara a nosa casa. Os roscóns da Pepita, sobra dicir que con ovos da casa, compartíronse cun café de pota durante o visionado das películas.

Presenciamos un momento irrepetible, que afortunadamente alguén documentou nun par de fotos, cando á tardiña Paco meteu as vacas na corte pasando detrás do escenario onde Manolo Carballo tocaba o banjo. Ou dito doutro modo, en ausencia dunha dirección artística profesional a escenografía discorría orgánica. Foi fermoso ver a Celsa e a Amalia, dúas veciñas de noventa e noventa e dous anos, que aviadas cuns  lucidos vestidos de flores compartían asento coas mozas da cidade. A nosa tamén improvisada fotógrafa, retratounas charlando co meu curmán Martín mentres el sostiña un vaso de kalimotxo na man.

E a razón pola que se estableceu este equilibrio sensible dentro da antítese rural-cidade, é algo ó que aínda lle estamos a dar voltas. Foi certo que nos sorprendemos polo que hai de común no singular. Jorge Alemán comenta que o verdadeiro común non se fai coas identificacións “do que temos en común” senón con aquilo que nos fai estrictamente singulares. Esa singularidade irreductible é o que temos verdadeiramente en común. E esa foi a experiencia deste encontro que foi VV 2016. A orixinalidade dos participantes quedou preservada aínda que non intencionadamente. Probablemente pola ausencia de profesionalización da organización e polo carácter de familiaridade e veciñanza implícito nas categorías sociais do rural. E como é propio en moitos encontros artísticos e culturais de pequeno formato, aquí tampouco houbo cuarta parede.

A sofisticación urbana vai á par dunha complexidade social e cultural, e ás veces supón unha perda de xenuidade dos individuos. O individuo sofisticado sostense nunha trama de enrevesada carga simbólica. quizais o equilibrio xurdiu do encontro entre suxeitos cunha maior preserva da súa da orixinalidade cos que foron xogar coas marxes desa trama (asistentes sensibles e artistas), diluíndose así as categorías rural-urbano.

De todas formas en Galicia, hai moita proximidade entre estas dúas subxectividades xa que o Neolítico non está tan lonxe. O éxodo rural ás cidades na segunda parte do século XX, coa concentración dos individuos en urbes, non foi gratuíto para a subxectividade. Ata os anos sesenta, salvo algunas pequenas elites, a maior parte da poboación europea vivía no campo. Polo que o xogar con algunhas marxes simbólicas e ter recordos do verán nunha aldea chea de seres orixinais e  xenuínos non é algo escaso entre os galegos. A subxectividade sensible artística asenta cómoda nas inmediacións da diáspora. Cunqueiro dicía do galego “lingua de pobres e de poetas”. Aínda que tampouco pretendo idealizar unha orixinalidade mítica dos individuos do medio rural. Porque os que somos de aldea, e especialmente da Galicia Interior sabemos a amputación ás veces do proceso de individuación que supón a pertenza á unha tribo.

En Galicia houbo unha explosión cultural nos anos oitenta, mestura de periferia e vangarda que usou eses contrastes ás veces bizarros e moitas veces fermosos que resultaban da combinación do mundo rural co mundo urbano. Un exemplo marabilloso desto é o Festival de Cans. A movida dos oitenta carecía de compromiso. Pero ás veces, só cunha interese lúdica provócanse dinámicas que teñen como consecuencia a xeración dun discurso novo. Como comenta Miguel Anxo Murado, a chamada Xeración Xabarín foi a primeira nacida dentro da autonomía que asumía a identidade de aldea sen complexos.

Non sabemos se VV 2016 terá algunha consecuencia política, artística ou na vida veciñal da aldea. Pero o que si foi seguro é que os organizadores viámonos asistindo atónitos a unha especie de utopía rousseauniana, que era o simple miragre da comunidade. E o que tamén foi seguro é que nos divertimos. E divertirse é un asunto moi serio.